Aktywne uczestnictwo w liturgii, rozumiane nie jako mechaniczne recytowanie tekstów mszalnych, lecz modlitewne towarzyszenie kapłanowi składającemu na ołtarzu Najświętszą Ofiarę, wymaga ciągłego pogłębiana znajomości teologii Mszy świętej, rozumienia sensu wypowiadanych słów i wykonywanych gestów. Pomocna w ugruntowaniu tej wiedzy może być książka francuskiego benedyktyna, o. Jeana-Denisa Chalufoura Przewodnik po Mszy świętej (La Sainte Messe – hier, aujourd’hui et demain).
W pierwszym rozdziale autor prezentuje zwięźle podstawowe wiadomości dogmatyczne o Mszy świętej, podkreślając jej nierozerwalny związek z odkupieńczą Ofiarą dokonaną na Kalwarii. Następnie w sposób syntetyczny omawia historię katolickiej liturgii i charakteryzuje krótko elementy wyposażenia ołtarza, szaty liturgiczne i osoby biorące udział w celebrowaniu Mszy świętej.
W drugiej, największej objętościowo części książki, na kartach rozdziałów od 2 do 6, została poddana szczegółowemu omówieniu klasyczna liturgia rzymska. Autor stara się dokładnie skomentować każdy, nawet najdrobniejszy gest, wykonywany przy ołtarzu, tłumacząc jego pochodzenie historyczne i symbolikę, jaką w sobie zawiera. Mocno podkreśla fakt, że nic, co dzieje się w czasie Mszy, nie jest niepotrzebnym dodatkiem, ale ma swój głęboki, mistyczny sens. Najdokładniejszej analizie zostały poddane teksty hymnu Gloria i wyznania wiary Credo, oraz oczywiście Kanonu.
Następnie o. Chalufour wspomina krótko dwa inne klasyczne ryty zachodnie: lyoński i dominikański. Porównując teksty części stałych stara się pokazać różnice, charakterystyczne dla obu tych tradycji. Podkreśla jednak wyraźnie wspólny pień liturgii rzymskiej, z której wyrastają, zwłaszcza w sercu Mszy świętej, jakim jest Kanon.
Mistyczne Ciało Chrystusa – Kościół, oddycha dwoma płucami. Aby przybliżyć czytelnikowi, będącemu zazwyczaj członkiem łacińskiego kręgu kulturowego, bogactwo rytów wschodnich, autor uzupełnił swoje opracowanie o opis przebiegu najczęściej celebrowanej liturgii orientalnej – św. Jana Chryzostoma. Omówieniu jej obrzędów towarzyszą liczne odniesienia do tradycji innych rytów wschodnich: maronickiego, ormiańskiego czy koptyjskiego.
Uzupełnieniem omówienia stosowanych w Kościele rytów mszalnych jest charakterystyka Novus Ordo Missae, czyli rytu ustanowionego przez papieża Pawła VI. Ponieważ części stałe nowego mszału zostały przez autora omówione w sposób porównawczy w części dotyczącej Mszy klasycznej, w rozdziale 9. skupia się głównie na analizie tekstów nowych modlitw eucharystycznych – II, III i IV.
Ostatni rozdział książki poświecony został refleksjom nad tym, jak mszał bł. Jana XXIII spełnia założenia soborowej konstytucji Sacrosanctum Concilium oraz przyszłości formy nadzwyczajnej, jej możliwym modyfikacjom w przyszłości oraz wzajemnym relacjom obu stosowanych obecnie w tradycji zachodniej mszałów.
Ciekawym uzupełnieniem podstawowej części książki są liczne ramki, w których zaprezentowano definicje pojęć liturgicznych oraz wypowiedzi Ojców Kościoła, Papieży, świętych czy współczesnych hierarchów. W wydaniu polskim zachowano oryginalne grafiki z opactwa Fontgombault.
Całość książki przenika duch umiłowania Mszy w jej klasycznej, łacińskiej formie. Widać wyraźnie, że autor nie jest tylko liturgistą-teoretykiem, ale osobą żyjącą liturgią na co dzień. Jego dzieło wydaje się być pozycją obowiązkową w biblioteczce każdego, kto chce czerpać świadomie ze skarbca liturgicznego bogactwa Kościoła, który na Soborze Watykańskim II uznał publiczny kult Boży za swoje źródło i szczyt.
===
Jean-Denis Chalufour OSB, Przewodnik po Mszy świętej, Dębogóra, 2012
Przełożył i przystosował do warunków polskich Paweł Milcarek
Przedmowa – ks. Maciej Zachara MIC
