Bielskie wykłady o Mszy Świętej (2)
Biblia na temat Najświętszej Eucharystii (fragment)
Właściwa interpretacja teksów Pisma Świętego odnoszących się do Najświętszej Eucharystii wymaga odpowiedniej metody. Zastosowanie błędnej prowadzi do niepełnego, a nawet fałszywego obrazu tegoż Sakramentu. Choć ta uwaga jest prozaiczna to jej przypomnienie jest bardzo ważne ze względu na wielość stosowanych w ostatnich dziesięcioleciach kluczy interpretacyjnych, które niekiedy zaciemniały, a nawet gubiły przekaz Pisma Świętego. Pierwsze więc zagadnienie, które należy rozpatrzyć, aby dobrze odpowiedzieć na temat wykładu, to pytanie o metodę, klucz interpretacyjny. Metodę egzegezy zastosowaną przez Pana Jezusa, używaną w tekstach Nowego Testamentu, powszechnie stosowaną przez pisarzy starożytności chrześcijańskiej, a także średniowiecza, odnajdywaną w tekstach liturgicznych (co warto zaznaczyć, aby podkreślić jej wagę i aktualność) to system typologiczny interpretacji Pisma Świętego. Metoda typu i antytypu. Ten sposób interpretacji zakłada jedność całej Biblii, Starego i Nowego Testamentu, spójność historii zbawienia. System ten rozważa zdarzenia ze Starego Testamentu, aby lepiej zrozumieć fakty Nowego Testamentu. Równocześnie fakty z Nowego odsłaniają pełne znaczenie wydarzeń ludu Starego Przymierza. „Nowy Testament jest ukryty w Starym, natomiast Stary znajduje wyjaśnienie w Nowym” pisał św. Augustyn. Przykładem zastosowania tej metody w egzegezie Pisma Świętego są słowa Pana Jezusa ukazujące teologiczne znaczenie Męki, którą miał podjąć: „A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak trzeba, by wywyższono Syna Człowieczego, aby każdy, kto w Niego wierzy nie zginął, ale miał życie wieczne” (J 3, 14). Typologiczny system interpretacyjny nie zamyka się w łączeniu Starego z Nowym Testamentem, lecz prowadzi dalej, ku odkrywaniu pełni, która nastąpi w Królestwie niebieskim.
Zastosowanie systemu figuratywnego odsłania niesamowite, wielopłaszczyznowe bogactwo znaczeń Najświętszego Sakramentu. Św. Tomasz z Akwinu przytacza kilka kodów – wydarzeń ze Starego Przymierza wyjaśniające dogmatyczne znaczenia Najświętszej Eucharystii: „Co do samego sakramentu, to najodpowiedniejszym typem była ofiara złożona przez Melchizedeka – chleb i wino. Co do zawartego w tym sakramencie Umęczonego Chrystusa, typem były wszystkie ofiary starotestamentowe, a zwłaszcza ofiara przebłagalna, składana w sposób bardzo uroczysty. Manna zaś, o której czytamy w Biblii, że była, była typem zapowiadającym skutek Eucharystii; sakramentalna łaska wzmacnia duszę pod każdym względem. Baranek paschalny natomiast był typem zapowiadającym Eucharystię (…), ponieważ baranka spożywano razem z przaśnymi chlebami. (…) bo składano go w ofierze od całej wspólnoty synów Izraelowych czternastego dnia w miesiącu Nizan. Ten typ obrazował Mękę Chrystusa, zwanego Barankiem bez skazy. (…) ponieważ krwią paschalnego baranka Izraelici zostali osłonięci przed aniołem zagłady i wyprowadzeni z niewoli egipskiej. Toteż za główny typ sakramentu Eucharystii uważa się baranka paschalnego” (Summa Teologiczna t.28).
Ciekawą i odkrywczą przygodą jest analiza rycin znajdujących się w starych Mszałach. Bardzo często obrazują one zastosowanie metody typologicznej ukazując omawiane przez nas zagadnienie Najświętszej Eucharystii w ujęciu biblijnym.
Biblia na temat Najświętszej Eucharystii (fragment)
Właściwa interpretacja teksów Pisma Świętego odnoszących się do Najświętszej Eucharystii wymaga odpowiedniej metody. Zastosowanie błędnej prowadzi do niepełnego, a nawet fałszywego obrazu tegoż Sakramentu. Choć ta uwaga jest prozaiczna to jej przypomnienie jest bardzo ważne ze względu na wielość stosowanych w ostatnich dziesięcioleciach kluczy interpretacyjnych, które niekiedy zaciemniały, a nawet gubiły przekaz Pisma Świętego. Pierwsze więc zagadnienie, które należy rozpatrzyć, aby dobrze odpowiedzieć na temat wykładu, to pytanie o metodę, klucz interpretacyjny. Metodę egzegezy zastosowaną przez Pana Jezusa, używaną w tekstach Nowego Testamentu, powszechnie stosowaną przez pisarzy starożytności chrześcijańskiej, a także średniowiecza, odnajdywaną w tekstach liturgicznych (co warto zaznaczyć, aby podkreślić jej wagę i aktualność) to system typologiczny interpretacji Pisma Świętego. Metoda typu i antytypu. Ten sposób interpretacji zakłada jedność całej Biblii, Starego i Nowego Testamentu, spójność historii zbawienia. System ten rozważa zdarzenia ze Starego Testamentu, aby lepiej zrozumieć fakty Nowego Testamentu. Równocześnie fakty z Nowego odsłaniają pełne znaczenie wydarzeń ludu Starego Przymierza. „Nowy Testament jest ukryty w Starym, natomiast Stary znajduje wyjaśnienie w Nowym” pisał św. Augustyn. Przykładem zastosowania tej metody w egzegezie Pisma Świętego są słowa Pana Jezusa ukazujące teologiczne znaczenie Męki, którą miał podjąć: „A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak trzeba, by wywyższono Syna Człowieczego, aby każdy, kto w Niego wierzy nie zginął, ale miał życie wieczne” (J 3, 14). Typologiczny system interpretacyjny nie zamyka się w łączeniu Starego z Nowym Testamentem, lecz prowadzi dalej, ku odkrywaniu pełni, która nastąpi w Królestwie niebieskim.
Zastosowanie systemu figuratywnego odsłania niesamowite, wielopłaszczyznowe bogactwo znaczeń Najświętszego Sakramentu. Św. Tomasz z Akwinu przytacza kilka kodów – wydarzeń ze Starego Przymierza wyjaśniające dogmatyczne znaczenia Najświętszej Eucharystii: „Co do samego sakramentu, to najodpowiedniejszym typem była ofiara złożona przez Melchizedeka – chleb i wino. Co do zawartego w tym sakramencie Umęczonego Chrystusa, typem były wszystkie ofiary starotestamentowe, a zwłaszcza ofiara przebłagalna, składana w sposób bardzo uroczysty. Manna zaś, o której czytamy w Biblii, że była
Ciekawą i odkrywczą przygodą jest analiza rycin znajdujących się w starych Mszałach. Bardzo często obrazują one zastosowanie metody typologicznej ukazując omawiane przez nas zagadnienie Najświętszej Eucharystii w ujęciu biblijnym.
Na ilustracji zestawione są wydarzenia: odkupieńcza Męka i Śmierć Chrystusa, która jest uobecniana we Mszy Świętej; waż z Raju, wąż na pustyni oraz modlitwa Mojżesza podczas bitwy z Amalekitami. Można pokusić się o zestawienia: jak podniesione ręce Mojżesza przyniosły zwycięstwo tak podniesione ręce naszego Pana na krzyżu przyniosły ostateczne zwycięstwo nad Złym; jak spojrzenie na miedzianego węża uzdrawiało ukąszonych Izraelitów tak „spojrzenie wiary” na Zbawiciela w Męce (uobecnianej w Mszy) uzdrawia od ukąszenia Złego; ( i jak śpiewamy w prefacji Wielkiego Postu) waż, który na drzewie zwyciężył na drzewie również został pokonany. 
Powyższa ilustracja w sposób niesłychanie syntetyczny układa w jedną spójną całość wiele wątków Starego i Nowego Testamentu prowadząc równocześnie do Świątyni w Niebie opisywanej w liście do Hebrajczyków. Chrystus ukazany jest jako Kapłan, który wypełnił wszystkie proroctwa co do kapłaństwa Starego Przymierza. Przez to odkrywamy również znaczenie Najświętszej Eucharystii jako Ofiary. Stad też nieprzypadkowo wizerunek baranka, który syntetycznie łączy wszystkie biblijne wątki „baranka”, i który jest wspominany na każdej Mszy Świętej. Wizerunki Apostołów ukazują zjednoczenie Kościoła w Ofierze Chrystusa. Można skrótowa połączyć idee: ofiary Starego Testamentu – Ofiara Krzyża – Ofiara Mszy Świętej – Kapłaństwo – Kościół – Królestwo Niebieskie.
Podsumowując, rezygnacja z typologicznej egzegezy Pisma Świętego całkowicie zdeformowałaby znaczenie Najświętszego Sakramentu doprowadzając do zupełnego jego spłycenia. Z dokonanych rozważań wynika, że dogmatyczna głębia Najświętszej Eucharystii udostępnia się właśnie przez figuratywne studium biblijnych tekstów.
Ks. Grzegorz Klaja
Ks. Grzegorz Klaja
