Sprawa III Confiteor

Confiteor przed Komunią Św. podczas Mszy śpiewanej w kościele p.w. Trójcy Przenajświętszej we Wrocławiu

Mało jest takich rzeczy które budzą tyle sporów co tzw III Confiteor. Przypomnimy, że w czasie Mszy św. podczas modlitw u stopni ołtarza celebrans odmawia Confiteor, następnie w imieniu lub razem z wiernymi Confiteor odmawiają ministranci. Tuż przed Komunią Św. odmawiano Confiteor jeszcze raz i stąd powstała potoczna nazwa tzw. III Confiteor. Przed ostatnią edycją Mszału trydenckiego w Ritus servandus Mszy św. istniał następujący zapis:

6. Si qui sunt communicandi in Missa, Sacerdos post sumptionem Sanguinis, antequam se purificet, facta genufelctione, ponat particulas consecratas in Pyxide, vel, si pauci sint communcandi, super Patenam, nisi a principio positae fuerint in Pyxide seu alio Calice. Interim minister ante eos extendit linteum seu velum album, et pro eis facit Confessionem, diecens Confiteor Deo etc. Tum Sacerdos iterum genufelxit, et manibus junctis vertens se ad populum in cornu Evangelii, dicit: Mieseratur vestri, et Indulgentiam, absolutionem, et remissionem peccatorum vestrorum etc., et manu dextera facit signum Crucis super eos. Postea genuflectens, accipit manu sinistra Pyxidem seu Patenam cum Sacramento, dextera vero sumit unam periculam, quam inter pollicem et incidem tenet aliquantulum elevatam super Pyxidem su Patenam, et conversus ad communicandos in medio Altaris, dicit: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Deinde dicit: Domine, non sum dignus (...)

W ostatniej edycji Mszału trydenckiego bł Jana XXIII z 1962 r. ta rubryka brzmi:

6. Si qui sunt communicandi in Missa, paulo antea ministrans campanulae signo eos moneat. Sacerdos autem, post sumptionem Sanguinis, calicem parum ad latus Evangelii collocat, intra tamen corporale, et palla tegit. Deinde: si particulae super corporale consecratae sint, facta genuflexione, eas super patenam ponit; si particulae in eadem Missa intra pyxidem consecratae sunt, pyxidem collocat in medio corporali, eam discooperit et genuflectit; si vero administrandae sunt particulae iam antea consecratae, aperto tabernaculo, genuflectit, pyxidem extrahit et discooperit. Postea accipit manu sinistra pyxidem seu patenam cum Sacramento, dextera vero sumit unam particulam, quam inter pollicem et indicem tenet aliquantulum elevatam super pyxidem seu patenam, et conversus ad communicandos in medio Altaris, dicit: Ecce Agnus Dei, ecce, qui tollit peccata mundi. Deinde dicit: Dommine, non sum dignus (...)

Podobnie wyrażają się rubryki ogólne Mszału Rzymskiego z 1962 r.:

503. Gdy rozdaje się Komunię św. w czasie Mszy, celebrans przyjąwszy Najświętszą Krew i opuściwszy spowiedź powszechną i absolucję, odmawia Ecce Agnus Dei i trzykrotnie Domine, non sum dignus i bezpośrednio przystępuje do rozdawania Komunii św.

Powstało więc słuszne przekonanie, że tzw. III Confiteor przed Komunią św. już więcej się nie odmawia. Jednak liturgia rządzi się nie tylko sztywnymi ramami rubryk i przepisów. Jest coś takiego jak zwyczaj. W wielu miejscach III Confiteor nadal odmawiano nie jako liturgiczny nakaz, ale jako pobożną praktykę wiernych, która lepiej przygotowuje ich do przyjęcia Komunii św. Powstał więc spór między zwolennikami "litery", a praktyką pobożności zakorzenioną od setek lat. Obie strony przedstawiały szereg argumentów "za" i "przeciw". Gdy się jedna spojrzy tylko na praktykę ostatnich lat, to bez problemu można zauważyć, że podczas najróżniejszych celebracji z udziałem wysokich dostojników kościelnych ów III Confiteor jest nadal odmawiany.
Opuszczenie III Confiteor i inne zmiany poczynione w Ritus Servandus z 1962 r. w praktyce nigdzie się nie przyjęły. Jako przykład można podać kwestię tego, że celebrans na "Oremus" przed oracjami ma się kłaniać ku mszałowi, a nie jak dotąd było ku krzyżowi ołtarzowemu. Nigdzie się z tym nie spotkałem ani w Polsce ani za granicą. O ile tego typu zmiany jak kwestia wspomnianego "Oremus" jest milcząco omijana przez obie strony, to sprawa III Confiteor rozpala niepotrzebne emocje.
Kilka miesięcy temu tj. 24 sierpnia br. ks. Konstantyn Najmowicz z Instytutu Dobrego Pasterza zwrócił się z następującymi pytaniami do Papieskiej Komisji Ecclesia Dei:

1. Pragnąłbym zapytać, czy dopuszczalne jest użycie w Mszach śpiewanych i recytowanych drugiego Confiteor przed obrzędem Komunii wiernych? W ostatnich celebracjach hierarchów w Rzymie i w innych częściach świata jest odmawiany ten Confiteor z jak ufam pożytkiem duchowym dla wiernych. Natomiast w RUBRICÆ GENERALES MISSALIS ROMANI punkcie 503 wydaje się być zniesiony ten obrzęd. Stąd ta moja wątpliwość i pytanie.

2. Czy rubrykę Mszału Rzymskiego wydanego w 1962 r. przez bł. Jana XXIII, która brzmi: Postremo sacerdos accipit planetam et, convenienter, caput tegit (Ritus Servandus I, 3) należy traktować jako rubrica directiva czy rubrica praeceptiva (w związku z słowem convenienter, które można tłumaczyć w tym wypadku jako: „zaleca się”, „wypada” lub „odpowiednio”)? Tym samym: czy wraz z opublikowaniem Mszału w 1962 r. użycie biretu podczas Mszy świętej przestało być obowiązkowe? Czy słuszne jest twierdzenie niektórych liturgistów, że użycie biretu jest obowiązkowe w Mszach świętych śpiewanych i uroczystych, a dowolne w Mszach świętych cichych i recytowanych? Jeśli tak, czy następujący dekret Świętej Kongregacji Obrzędów: An toleranda sit consuetudo canonicorum aliorumque in Choro praesentium nunquam cooperiendi caput dum divina officia peraguntur? R. Affirmative, pro iis qui sacris paramentis non sunt induti (S.R.C. 14 Martii 1861, S. Iacobi de Chile, Dub. XI) należy uznać za obecnie nieobowiązujący (dla nadzwyczajej formy rytu rzymskiego)?

Odpowiedź Komisji z dnia 20 listopada br. brzmi:

Con rifrimento alla Sua lettera dello scorso 24 agosto, questa Pontificia Commissione si pregia significarLe che al primo quesito da Lei sottoposto la risposta e affermativa.

Jak widać w interesującej nas kwestii Komisja odpowiedziała, że wolno odmawiać III Confiteor. Teoretycznie taka odpowiedź powinna zakończyć ten niepotrzebny spór. Warto zaznaczyć, że de facto obie strony powinny być usatysfakcjonowane. Nie ma nakazu odmawiania III Confiteor, ale też nie ma jego zakazu. Jego odmawianie jest natomiast dopuszczone. Obie praktyki są więc jednakowo prawidłowe i w kwestii jego odmawiania lub opuszczenia powinni decydować duszpasterze kierując się pożytkiem duchowym wiernych.