W czasie Nieszporów uroczystości Trzech Króli śpiewamy hymn złożony z kilku zwrotek większego utworu poety chrześcijańskiego Seduliusa, którego twórczość przypada na pierwszą połowę V w.. Cały utwór rozpoczynający się od słów:
znanych nam z innego hymnu tegoż okresu liturgicznego, składa się bowiem z 23 zwrotek, ułożonych w postaci tzw. abecedariusza czyli w ten sposób, że pierwsze słowo każdej zwrotki zaczyna się od kolejno następującej głoski alfabetu. Podczas korekty pap. Urbana VIII, poczyniono w nim pewne zmiany, i wówczas nasz hymn otrzymał początek dzisiejszy w miejsce dawniejszego, brzmiącego:
Hymn nasz zawiera zwrotkę 8, 9, 11 i 12 utworu Seduliusowego.
Okrutny Herodzie, czemuż lękasz się przyjścia Boga Króla? Nie wydziera (nikomu) królestw znikomych (Ten), który daje niebieskie.
Kościół św. obchodzi w uroczystym dniu pamięć trzech wydarzeń z życia Zbawiciela: przybycia Mędrców ze Wschodu, chrztu Jezusowego w Jordanie oraz pierwszego Jego cudu w Kanie Galiliejskiej. Mędrcy przybywszy do Jerozolimy pytają się: „Gdzie jest nowonarodzony Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem gwiazdę Jego wschodzącą, i przybyliśmy oddać Mu pokłon. Usłyszawszy to, król Herod przeraził się” (Mat. 2 2-3). Lecz obawy jego płonne, kiedy Chrystus Pan sam oświadcza: „Królestwo moje nie jest z tego świata” (Jan 18, 36). Zbawiciel nie przychodzi na świat, by innym odbierać królowanie doczesne, lecz na to, by wszystkim śmiertelnikom wyjednać królestwo wiecznej chwały.
Praevius – poprzedzający; fateor – wyznaję.
Szli Magowie postępując za poprzedzającą (ich) gwiazdą, którą widzieli: światłości szukają (za pomocą) światła: Boga wyznają w darze.
„Oto gwiazda, którą widzieli przy wzejściu, uprzedziła ich, aż się zatrzymała w pochodzie nad miejscem, gdzie było Dziecię” (Mat. 2, 9). Z pomocą światła tejże gwiazdy odnaleźli Tego, który o sobie powiedział. „Jam jest Światłość świata” (Jan 8,12), a składając Mu dary, mianowicie kadzidło, które pali się na cześć Boga na ołtarzach, uznali w Nim Boga wcielonego.
Lavacrum – kąpiel; gurges – strumień, woda; defero – znoczę, noszę.
Kąpieli strumienia czystego dotknął się Baranek niebieski: grzechy, których (sam) nie nosił, zgładził, nas omywając.
Gdy Zbawiciel przyszedł nad Jordan, by z rąk św. Jana otrzymać chrzest, powitał Go Jan św. tymi słowy: „Oto Baranek Boży – oto, który gładzi grzechy świata” (Jan 1, 29). Chrzest Zbawiciela przypomina nam, że to On „omył nas z grzechów naszych we krwi swojej” (Obj. 1, 5), lecz Sam grzechu nie miał na Sobie żadnego, „kuszony we wszystkim na podobieństwo, oprócz grzechu (Żyd. 4, 15).
Rubesco – czerwienię się; hydria – dzban.
Nowy objaw (wszech) mocy; woda czerwieni się w dzbanie, i na rozkaz wylania wina, woda zmienia (swe) pochodzenie.
Na rozkaz Zbawiciela zamiast wody czerwieni się wino w dzbanach, i woda, jakby zmieniając swe przyrodzenie właściwości wydaje z siebie wino. „Taki to początek cudów uczynił Jezus w Kani Galilejskiej, i objawił chwałę swoją” (Jan 2, 11).
Gentes – tu narody pogańskie.
Jezu, tobie niech będzie chwała, który objawiłeś się poganom, z Ojcem i dobroczynnym Duchem, po wszystkie wieki. Amen.
Doksologia zamykająca hymn zawiera wzmiankę uroczystości objawienia się nowonarodzonego Zbawiciela przedstawicielom ludów pogańskich, oddających Mu pokłon w osobach trzech Mędrców ze Wschodu. Doksologia ta jest oczywiście dodatkiem późniejszym w oryginalnym utworze Seduliusa jej niema.
x. dr Bronisław Gładysz, Crudelis Herodes, Deum, Mysterium Christi, 1930, nr. 2
A solis ortus cardine,
znanych nam z innego hymnu tegoż okresu liturgicznego, składa się bowiem z 23 zwrotek, ułożonych w postaci tzw. abecedariusza czyli w ten sposób, że pierwsze słowo każdej zwrotki zaczyna się od kolejno następującej głoski alfabetu. Podczas korekty pap. Urbana VIII, poczyniono w nim pewne zmiany, i wówczas nasz hymn otrzymał początek dzisiejszy w miejsce dawniejszego, brzmiącego:
Hostis Herodes impie.
Hymn nasz zawiera zwrotkę 8, 9, 11 i 12 utworu Seduliusowego.
1. Crudelis Herodes, Deum
Regem venire quid times?
Non eripit mortalia,
Qui regna dat caelestia.
Regem venire quid times?
Non eripit mortalia,
Qui regna dat caelestia.
Okrutny Herodzie, czemuż lękasz się przyjścia Boga Króla? Nie wydziera (nikomu) królestw znikomych (Ten), który daje niebieskie.
Kościół św. obchodzi w uroczystym dniu pamięć trzech wydarzeń z życia Zbawiciela: przybycia Mędrców ze Wschodu, chrztu Jezusowego w Jordanie oraz pierwszego Jego cudu w Kanie Galiliejskiej. Mędrcy przybywszy do Jerozolimy pytają się: „Gdzie jest nowonarodzony Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem gwiazdę Jego wschodzącą, i przybyliśmy oddać Mu pokłon. Usłyszawszy to, król Herod przeraził się” (Mat. 2 2-3). Lecz obawy jego płonne, kiedy Chrystus Pan sam oświadcza: „Królestwo moje nie jest z tego świata” (Jan 18, 36). Zbawiciel nie przychodzi na świat, by innym odbierać królowanie doczesne, lecz na to, by wszystkim śmiertelnikom wyjednać królestwo wiecznej chwały.
2. Ibant Magi, quam viderant,
Stellam sequentes praeviam:
Lumen requirunt lumine:
Deum fatentur munere.
Stellam sequentes praeviam:
Lumen requirunt lumine:
Deum fatentur munere.
Praevius – poprzedzający; fateor – wyznaję.
Szli Magowie postępując za poprzedzającą (ich) gwiazdą, którą widzieli: światłości szukają (za pomocą) światła: Boga wyznają w darze.
„Oto gwiazda, którą widzieli przy wzejściu, uprzedziła ich, aż się zatrzymała w pochodzie nad miejscem, gdzie było Dziecię” (Mat. 2, 9). Z pomocą światła tejże gwiazdy odnaleźli Tego, który o sobie powiedział. „Jam jest Światłość świata” (Jan 8,12), a składając Mu dary, mianowicie kadzidło, które pali się na cześć Boga na ołtarzach, uznali w Nim Boga wcielonego.
3. Lavacra puri gurgitis
Caelestis Agnus attigit:
Peccata, quae non detulit,
Nos abluendo sustulit.
Caelestis Agnus attigit:
Peccata, quae non detulit,
Nos abluendo sustulit.
Lavacrum – kąpiel; gurges – strumień, woda; defero – znoczę, noszę.
Kąpieli strumienia czystego dotknął się Baranek niebieski: grzechy, których (sam) nie nosił, zgładził, nas omywając.
Gdy Zbawiciel przyszedł nad Jordan, by z rąk św. Jana otrzymać chrzest, powitał Go Jan św. tymi słowy: „Oto Baranek Boży – oto, który gładzi grzechy świata” (Jan 1, 29). Chrzest Zbawiciela przypomina nam, że to On „omył nas z grzechów naszych we krwi swojej” (Obj. 1, 5), lecz Sam grzechu nie miał na Sobie żadnego, „kuszony we wszystkim na podobieństwo, oprócz grzechu (Żyd. 4, 15).
4. Novum genus potentiae:
Aquae rubescunt hydriae:
Vinumque iussa fundere,
Mutavit unda originem.
Aquae rubescunt hydriae:
Vinumque iussa fundere,
Mutavit unda originem.
Rubesco – czerwienię się; hydria – dzban.
Nowy objaw (wszech) mocy; woda czerwieni się w dzbanie, i na rozkaz wylania wina, woda zmienia (swe) pochodzenie.
Na rozkaz Zbawiciela zamiast wody czerwieni się wino w dzbanach, i woda, jakby zmieniając swe przyrodzenie właściwości wydaje z siebie wino. „Taki to początek cudów uczynił Jezus w Kani Galilejskiej, i objawił chwałę swoją” (Jan 2, 11).
5. Iesu, tibi sit gloria,
Qui apparuisti gentibus,
Cum Patre et almo Spiritu,
In sempiterna saecula. Amen.
Qui apparuisti gentibus,
Cum Patre et almo Spiritu,
In sempiterna saecula. Amen.
Gentes – tu narody pogańskie.
Jezu, tobie niech będzie chwała, który objawiłeś się poganom, z Ojcem i dobroczynnym Duchem, po wszystkie wieki. Amen.
Doksologia zamykająca hymn zawiera wzmiankę uroczystości objawienia się nowonarodzonego Zbawiciela przedstawicielom ludów pogańskich, oddających Mu pokłon w osobach trzech Mędrców ze Wschodu. Doksologia ta jest oczywiście dodatkiem późniejszym w oryginalnym utworze Seduliusa jej niema.
x. dr Bronisław Gładysz, Crudelis Herodes, Deum, Mysterium Christi, 1930, nr. 2
